บันทึกเรื่อยเปื่อย : Character-based กับ Plot-based (3)

 

คราวที่แล้วบอกไว้ว่าจะพูดถึงการเขียนทั้งสองแบบเวลาปฏิบัติจริง จุดที่ควรระวัง และจุดที่ควรพัฒนา

แต่ก่อนอื่นก็ต้องบอกซ้ำอีกทีว่า ปรกติแล้วไม่มีใครเป็นพล็อตเบสหรือคาแรคเตอร์เบสแบบเพียวๆ หรอกค่ะ

ดังนั้นที่จะบอกต่อจากนี้ จึงเป็นเพียงกรณีที่สมมุติว่าคนคนหนึ่งเป็นคาแรคเตอร์เบสหรือพล็อตเบสแบบสุดขั้วเท่านั้น เมื่อคุณอ่านแล้ว ขอให้คิดว่านี่เป็นเพียงข้อเสนอ เป็นไอเดียเอาไว้ไปลองดูด้วยตัวเอง หาส่วนผสมที่เข้ากับตัวเองที่สุด แต่อย่าไปคิดว่ามันจะมีแค่นี้ หรือแค่นี้ก็เป็นที่สุดแล้ว เพราะคนเราไม่มีใครเหมือนกันเลย ดังนั้นแต่ละคนจึงต้องหารูปแบบที่เหมาะสมด้วยตัวเองค่ะ

###

คาแรคเตอร์เบส

บอกไว้เป็นคีย์เวิร์ดเลยว่า “คาแรคเตอร์เบสต้องดูแล ‘ใจ’ ของตัวเองก่อน” ค่ะ

ทำไมจึงว่าให้ดูแลใจตัวเองก่อน เพราะเราเห็นว่า คาแรคเตอร์เบสส่วนใหญ่นั้นเขียนด้วยการสิงตัวละคร ตัวละครรู้สึกอย่างไรก็รู้สึกตามตัวละครด้วย จึงเป็นการเขียนบนฐานของความรู้สึกและอารมณ์

การเขียนด้วยอารมณ์คืออย่างไร

คือตัวละครรู้สึกอะไร เราก็รู้สึกด้วย มันโกรธเราโกรธ มันร้องไห้เราร้องไห้ ความอินก็มากน้อยไปตามเรื่อง แต่เรื่องที่อินจริงๆ คนเขียนจะสูญเสียพลังในระดับเดียวกับที่ตัวละครเสียเลยทีเดียว

จริงๆ แล้วอารมณ์เป็นพลังงานอย่างหนึ่ง ถ้าคุณใช้ไปมาก คุณก็เหนื่อยได้เหมือนวิ่งนี่แหละค่ะ เพราะอย่างนั้นบางคนจึงบอกว่า เขียนนิยายแล้วเหนื่อย คนฟังอาจจะงง ทำไมเหนื่อยวะ นั่งจิ้มแป้นอยู่เฉยๆ แต่มันเหนื่อยเพราะใช้พลังใจค่ะ คล้ายๆ กับทำไมเวลาคุณหดหู่คุณถึงเหนื่อย ทำไมคุณทะเลาะกับชาวบ้านคุณถึงเหนื่อยนี่เอง

การใช้อารมณ์ในการเขียนนั้น มีจุดดีมากๆ คือทำให้คนอ่านเกิดอารมณ์คล้อยตามได้ง่าย ถ้าคุณมือถึง คุณจะเป็นนักเขียนผู้สามารถทำให้คนอ่านมีความสุข เศร้า ดีใจ เสียใจ อึนเวิ้ง หม่นหมองประคองอารมณ์ ฯลฯ ได้ อารมณ์เหล่านี้ถ้ามากถึงขั้นที่ประทับใจคนอ่าน เขาก็จะจำคุณได้ และเขาจะกลับมาหาคุณอีกเมื่อต้องการการตอบสนองทางอารมณ์อย่างนั้น เรียกว่าเป็นเครื่องหมายการค้าเลยละค่ะ

แต่มันก็มีข้อเสียอยู่เหมือนกัน

การใช้อารมณ์ได้มากนั้นมักจะเกิดจากสภาพทางจิตวิทยาของเจ้าตัว พูดง่ายๆ คือนักเขียนคาแรคเตอร์เบสอ่อนไหวกว่านักเขียนพล็อตเบสมากค่ะ (บางกรณีก็มากๆๆๆ)

บรรดานักเขียนที่เราได้ยินได้เห็นกันว่าซึมเศร้า ฆ่าตัวตาย กินเหล้าติดยา ติดไรเตอร์บล็อคสามปีห้าปียี่สิบปีทั้งหลายนั้น คาแรคเตอร์เบสทั้งนั้นแหละค่ะ -w-”

แน่นอนว่าคุณอาจจะไม่มีอาการมากถึงระดับนั้น แต่ถึงอย่างไรคุณก็จะมีแนวโน้มนี้ติดตัวอยู่ดี ซึ่งวิธีแก้ไม่ใช่ไปพัฒนาตัวเองจนกลายเป็นพล็อตเบส เพราะข้อดีของคุณอยู่ที่พลังในการใส่อารมณ์ ถ้าคุณไปแก้ด้วยการโอเค…เลิกใส่อารมณ์ทันที เปลี่ยนไปทำงานตามพล็อต วางตารางเป๊ะๆ แต่บัดนี้ อย่างเบาคุณจะสูญเสียพลังอารมณ์ อย่างหนักคุณจะบล็อคแรงกว่าเดิมค่ะ

วิธีที่ดีเวลาคาแรคเตอร์เบสเจอปัญหา ประการแรกเหนือสิ่งอื่นใด คือทำให้ใจกลับเป็นปรกติให้ได้ก่อน

ทำยังไงก็ได้ ให้ใจคุณกลับมาอยู่ในสภาพปรกติ ไม่กลัว กังวล อิจฉา กดดัน โกรธแค้น หดหู่ ฯลฯ

ที่ดีที่สุดสำหรับนักเขียนคาแรคเตอร์เบสคือ ขอให้คุณเซ็ตอัพระบบอะไรสักอย่างที่จะซัพพอร์ตจิตใจของคุณเอาไว้ เช่นมีกลุ่มเพื่อนที่คุณจะไปพร่ำพรรณนายามเขียนไม่ออกได้ (โดยที่เขาไม่พยายามแนะนำให้คุณเป็นสิ่งที่คุณไม่ได้เป็น) มีงานอดิเรกและกิจกรรมที่จะหันไปทำเวลาตัน เช่นตันแล้วก็ออกไปวิ่งทางไกลอย่างบ้าคลั่ง ตันแล้วไปทำกับข้าว อะไรก็ได้ที่จะพาใจคุณออกไปจากจุดที่ติดอยู่น่ะค่ะ

เมื่อใจคุณมาอยู่ในสภาพปรกติ คุณจะเริ่มมองเห็นเองว่าจะแก้ปัญหาได้อย่างไร (เราถึงบอกให้ดูแลตัวเองก่อน)

ปรกติแล้ว ปัญหาที่คาแรคเตอร์เบสเจอนั้นคือ

1. ตามใจตัวเองมากเกินไปจนไม่ยอมทำงาน (เพราะคุณเป็นสายอารมณ์)

2. จิตตกจนทำอะไรไม่ได้ (เพราะคุณเป็นสายอารมณ์อีกนั่นแหละ)

ในกรณีเหล่านี้ การดึงข้อดีของพล็อตเบสมาช่วยแบบนิดๆ หน่อยๆ ก็เป็นทางแก้ที่ดีค่ะ (อย่าดึงแบบเต็มสตรีมนะคะ แรกๆ เปอร์เซ็นต์เดียวก็พอแล้ว)

เช่นคุณอาจจะเริ่มวางตารางให้มีระเบียบมากขึ้น หัดวางพล็อตดูว่าเวิร์คไหม (แบบคร่าวๆ ไม่ต้องละเอียดมาก เพราะคาแรคเตอร์เบสมักจะเบื่อเวลามีพล็อตละเอียด) หรือหัดมองงานของคุณด้วยสายตาแบบ objective ดูบ้าง (ในระดับหนึ่ง)

แต่ที่สำคัญที่สุด (ย้ำอีกที) คือคุณต้องดูแลจิตใจตัวเองก่อน เพราะคุณมีแนวโน้มจะเขียนได้ดีตอนที่อารมณ์เป็นปรกติค่ะ

(อีกตอนที่จะเขียนได้คือ 1. มีอารมณ์อันรุนแรงมาก เช่นเศร้าสุดชีวิต แต่สภาพนี้จะไม่มาบ่อย และไม่ดีกับสุขภาพจิตโดยรวมของคุณด้วย 2. เจอเดดไลน์ ซึ่งจิตใจกระเจิดกระเจิงจนปลดภาระทางอารมณ์ไปได้โดยอัตโนมัติ แต่คุณไม่ควรใช้ชีวิตกับเดดไลน์ เพราะมันไม่ดีกับคนที่ทำงานด้วย และสุดท้ายจะไม่ดีกับตัวคุณเอง)

นอกจากนี้ คาแรคเตอร์เบสควรทราบด้วยว่า งานของคุณมักจะมีซิกเนเจอร์บางอย่างชัดมาก และจะเปลี่ยนแนวยากมากด้วย เช่น คุณจะเขียนตัวละครได้ในเรนจ์อารมณ์หนึ่งเท่านั้น หรือเขียนเรื่องได้ไม่กี่แพทเทิร์น ที่เป็นอย่างนี้เพราะคุณเขียนเรื่องออกมาจากตัวคุณ คุณคือที่มาเรื่องราวทั้งปวง

วิธีที่จะจัดการกับเรื่องนี้ได้ มีอยู่สองอย่าง อย่างแรกคือคุณก็เขียนต่อไปนั่นแหละ ทำให้มันดี ให้มันโดดเด่น ให้มันเข้ามือคุณสุดๆ ไปเลย ไม่ต้องสนใจว่าคนจะบอกว่าซ้ำ บอกว่าคุณทำได้แบบเดียว หรือบอกว่าอะไร ให้ดูมุราคามิก็แล้วกัน มุราคามินี่มีแพทเทิร์นอยู่แบบเดียวแหละค่ะ คือแพทเทิร์นแห่งความเป็นมุราคามิอันพิสดารและเวิ้งว้าง (ซึ่งใครเคยอ่านคงเข้าใจ) หรือนักเขียนรางวัลโนเบล เฮอร์มาน เฮสเส เรื่องทุกเรื่องของเขาก็ “เหมือนกัน” ค่ะ เพราะทุกเรื่องที่เขาเขียนมันคือหัวใจของเขาเอง เขาใช้จิตใจของตัวเองเป็นเวทีของเรื่อง ยิ่งเขียนไป เขาก็ยิ่ง “อ่าน” ตัวเองได้ลึกขึ้นเรื่อยๆ แน่นอนว่าตัวละครก็จะมีเซ็ตที่คล้ายๆ กัน สถานการณ์ก็คล้ายๆ กัน (ในบางระดับ) เพราะมันก็คือตัวเฮสเสเอง แต่คนอ่านก็ตามอ่าน และติดตามพัฒนาการทางจิตวิญญาณของเฮสเสไปเรื่อยๆ ด้วยเหมือนกัน

อีกวิธีหนึ่ง คือคุณลองเก็บข้อมูลเพิ่มขึ้น ทำอะไรที่แตกต่างออกไปจากเดิมบ้าง ซึ่งอาจจะทำให้คุณเห็นมุมมองใหม่ๆ ของตัวเองขึ้นมาก็ได้ หรือถ้าจิตใจปรกติดี ไม่ได้กำลังกดดันตัวเอง จะลองเล่นเลียนแบบพล็อตเบสดูสักครั้งสองครั้งก็ไม่เห็นเป็นไร ส่วนใหญ่สุดท้ายแล้ว เราคิดว่าคาแรคเตอร์เบสก็จะไม่กลายเป็นพล็อตเบสไปง่ายๆ หรอกค่ะ แต่คุณอาจจะเรียนรู้วิธีคอนโทรลอารมณ์ของตัวเองในบางฉากบางตอนได้ ไม่ใช่ใส่ไปไม่ยั้งแล้วทำให้คุณเขียนไม่ได้อีกเลยไปอีกสามปีห้าปี

อืม เอาเป็นว่าเราเห็นว่านักเขียนคาแรคเตอร์เบสต้องดูแล “ใจ” ของตัวเองค่ะ อย่าปล่อยตามใจมากเกินไป แต่ก็อย่าปล่อยให้มันแห้งแล้งเหี่ยวเฉามากเกินไป